Κύριες / ανεξάρτητες προτάσεις είναι οι προτάσεις που δεν εξαρτώνται από άλλες προτάσεις και έχουν αυτοτελές νόημα .
π.χ. Οι Έλληνες είναι ένας περήφανος λαός .
Δευτερεύουσες / εξαρτημένες προτάσεις είναι αυτές που συμπληρώνουν το νόημα μιας άλλης πρότασης και εξαρτώνται από αυτήν .
π.χ. Όταν κατάλαβα τα σχέδια του, ήταν πια πολύ αργά .
Τρόπος εισαγωγής δευτερευουσών προτάσεων (Υποτακτική Σύνδεση)
Ονοματικές
|
εισάγονται
|
Χρησιμοποιούνται ως
|
Ειδικές
|
ότι, που, πως
|
Αντικείμενο
Υποκείμενο: σε απρόσωπα ρήματα
Επεξήγηση: σε δεικτικές ή αόριστες αντωνυμίες
|
Βουλητικές
|
να
|
Αντικείμενο
Υποκείμενο
επεξήγηση
|
Ενδοιαστικές
|
Μήπως, μη(ν), μήπως δε(ν), μη δε(ν), να μη(ν)
|
Αντικείμενο
Υποκείμενο
Επεξήγηση
|
Πλάγιες ερωτηματικές
|
Ολικής άγνοιας: αν, μη, μήπως, μη τυχόν
Μερικής άγνοιας: ερωτηματικές αντωνυμίες και ερωτηματικά επιρρήματα
|
Αντικείμενο
Υποκείμενο
επεξήγηση
|
Επιρρηματικές
|
Εισάγονται
|
Χρησιμοποιούνται ως
|
Τελικές
|
Για να
|
Επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού
|
Αιτιολογικές
|
Γιατί, επειδή, διότι, που αφού, εφόσον, μια και, μια που, καθώς, καθόσον, καθότι
|
Επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας.
|
Χρονικές
|
Ταυτόχρονο: όταν, σαν ενώ, ενόσω, καθώς, όποτε, όσο
Προτερόχρονο: όταν, σαν, καθώς, αφού, αφότου, όποτε, μόλις, άμα
Υστερόχρονο: πριν (να), προτού (να), ωσότου (να), ώσπου (να), όταν, σαν, όποτε
|
Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου
|
Υποθετικές
|
αν, εάν, άμα, αν τυχόν
|
Επιρρηματικός προσδιορισμός του όρου ή της προϋπόθεσης
|
Αποτελεσματικές (ή συμπερασματικές)
|
Ώστε, που, ώστε να, που να, να, για να
|
Επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματός ή συμπεράσματος
|
Εναντιωματικές
|
Αν και, ενώ, μολονότι, μόλο που, παρόλο που, παρά το ότι, παρότι, παρά το γεγονός κλπ
|
Επιρρηματικός προσδιορισμός της εναντίωσης
|
Παραχωρητικές
|
Και αν, και να, και…να, που να, να, ας…και, ακόμη κι αν, κι αν, και ας, όσο και να
|
Επιρρηματικός προσδιορισμός της παραχώρησης
|
Παρατακτική σύνδεση προτάσεων
- Συμπλεκτικοί: και (κι), ούτε, μήτε, ουδέ, μηδέ
- Αντιθετικοί: αλλά, μα, παρά, όμως, ωστόσο, μόνο
- Διαζευκτικοί ή διαχωριστικοί: ή, είτε
- Αποτελεσματικοί ή συμπερασματικοί: ώστε, άρα, επομένως, λοιπόν, που.
Αποτελεσματικές ή συμπερασματικές προτάσεις
Αποτελεσματικές ή συμπερασματικές λέγονται οι εξαρτημένες (δευτερεύουσες) προτάσεις που φανερώνουν το αποτέλεσμα μιας πράξης.
π.χ.
- Ήταν τόσο σκοτεινά, ώστε δε βλέπαμε τίποτε.
- Φώναξε τόσο δυνατά, που όλοι γύρισαν να τον κοιτάξουν.
Οι αποτελεσματικές προτάσεις εισάγονται με τους συνδέσμους:
ώστε, που να, να, ώστε να
Πολύ σπάνια εισάγονται με το και:
π.χ. Μ΄ έκανες και έγινα μισητός σε όλους.
Οι αποτελεσματικές προτάσεις συνήθως χωρίζονται με κόμμα από τις προτάσεις που προσδιορίζουν.
π.χ.
Σε γέλασα τόσες φορές, ώστε να μη με πιστεύεις πια