Προτάσεις που χρησιμοποιούνται ως υποκείμενα, κατηγορούμενα ή αντικείμενα
Υπάρχουν εξαρτημένες (δευτερεύουσες) προτάσεις που χρησιμοποιούνται ως υποκείμενα, κατηγορούμενα ή αντικείμενα των ρημάτων της ανεξάρτητης (κύριας) πρότασης.
Οι προτάσεις αυτές ονομάζονται ονοματικές και δe χωρίζονται στο λόγο µε κόµµα
.είναι όσες:
- αρχίζουν με το ότι, που, πως (ειδικές προτάσεις)
π.χ. Νόμιζα ότι έφυγες (αντικείμενο στο ρήμα νόμιζα).
Φαίνεται πως αργήσαμε (υποκείμενο στο απρόσωπο ρήμα φαίνεται).
- αρχίζουν με το να (βουλητικές προτάσεις)
π.χ. Πρέπει να φέρεσαι σωστά . ( υποκείµενο στο απρόσωπο ρήµα πρέπει)
Θέλω να ακούσω μουσική. (αντικείμενο του ρήματος «θέλω»)
όμως: Θα έρθω σπίτι σου να ακούσουμε μουσική. (τελική πρόταση [θα έρθω με σκοπό να ακούσουμε μουσική]· εδώ η εξαρτημένη (ή αλλιώς δευτερεύουσα) πρόταση δείχνει τον σκοπό, δεν έχει θέση ούτε υποκειμένου ούτε αντικειμένου)
- αρχίζουν με το μη, μήπως (ενδοιαστικές προτάσεις)
π.χ. Φοβούνται μήπως χάσουν το τρένο (αντικείμενο στο ρήμα φοβούνται).
- αρχίζουν με το ποιος, πόσος, τι, πώς, πού, πότε, γιατί, μήπως, αν (πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις)
π.χ. Δεν είναι γνωστό αν το ήξεραν (υποκείμενο στην απρόσωπη έκφρασηείναι γνωστό).
Δεν ξέρω αν θα έρθω στη συναυλία. ( αντικείμενο του ρήματος ξέρω )
όμως: Αν πας στη συναυλία, να με πάρεις τηλέφωνο. (Εδώ η πρόταση με το «αν» είναι υποθετική: Αν πας στη συναυλία [= υπόθεση], τότε να με πάρεις τηλέφωνο [= απόδοση].)
Δεν ξέρω γιατί δε θα γίνει η συναυλία. (Η δευτερεύουσα πρόταση που αρχίζει με το «γιατί» είναι πλάγια ερωτηματική και είναι αντικείμενο του ρήματος «ξέρω».
όμως: Δε θα έρθει στη συναυλία γιατί είναι άρρωστος. (Εδώ η εξαρτημένη πρόταση που αρχίζει με το «γιατί» είναι αιτιολογική. Η πρόταση «γιατί είναι άρρωστος» εξηγεί το λόγο που δε θα έρθει στη συναυλία.)
- αρχίζουν με το όποιος, ο οποίος, όσος, ό,τι, που (αναφορικές προτάσεις)
π.χ.Αυτά είναι όσα μού ζήτησες. (κατηγορούμενο στο υποκείμενο αυτά)
Όποιος ήθελε έγραφε (υποκείμενο στο ρήμα έγραφε).
Επαινούσε όποιον εργαζόταν (αντικείμενο στο ρήμα επαινούσε).
